Trong một số tham luận, báo cáo tại Hội nghị Tăng cường quản lý chất lượng công trình giao thông năm 2011 của Bộ GTVT được tổ chức gần đây đều đặt vấn đề phải khẩn trương biên soạn và chuyển đổi để có được bộ Tiêu chuẩn hoàn chỉnh trong XDGT. Tuy vậy, việc này thực chất là không khả thi bởi chưa đủ tiềm lực, điều kiện cũng như chưa cấp bách vì còn có biện pháp giải quyết hữu hiệu hơn.

Hiện nay, hầu hết các tiêu chuẩn hiện hành đều được biên soạn, mà thực chất là biên dịch, từ hệ thống tiêu chuẩn của Liên Xô trước đây. Hệ thống tiêu chuẩn này mang tính chất của các văn bản pháp quy kỹ thuật, được áp dụng có tính chất bắt buộc, chỉ phù hợp đối với nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung. Các công trình xây dựng được hệ thống tiêu chuẩn này điều chỉnh về căn bản đều bị hạn chế về chủng loại, có tính chất rập khuôn, định hình, lại dựa trên các thành tựu về kỹ thuật, công nghệ cách đây ba bốn thập kỉ.

Do vậy, hệ thống tiêu chuẩn này không những không phù hợp với nền kinh tế thị trường, không đáp ứng yêu cầu hội nhập và thông lệ quốc tế mà còn hạn chế việc sáng tạo, nghiên cứu và chuyển giao các công nghệ, kỹ thuật, vật liệu mới vào nước ta và hơn nữa còn không phù hợp với các quy định của Luật Xây dựng, Luật về Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật, Luật về Chất lượng sản phẩm và hàng hóa cũng như các Nghị định liên quan của nước ta hiện nay.

Cũng vì vậy, không thể dễ dàng chuyển đổi hoặc biên soạn lại các tiêu chuẩn này trong một vài năm tới để đáp ứng được các quy định của các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành và hiện nay cũng không đủ điều kiện nhân lực và kinh phí để thực hiện việc này.

Thực tế của việc biên soạn lại Tiêu chuẩn thiết kế đường ô tô cao tốc mang mã số 22TCN 5729 - 97 của các cơ quan nghiên cứu, các nhà khoa học đầu ngành và các cơ quan tham mưu liên quan thuộc Bộ GTVT để đề nghị Tổng cục Tiêu chuẩn đo lường chất lượng thẩm định trình Bộ Khoa học công nghệ công bố Tiêu chuẩn Quốc gia được triển khai từ năm 2007, đến nay đã qua 4 năm nhưng vẫn chưa đủ điều kiện để Bộ Khoa học Công nghệ công bố đã phản ánh rất rõ những hạn chế này.

Mặt khác, trên thế giới, trừ một số nước như Mỹ, Nga hay EU (và nay có thêm Trung Quốc đang bước đầu tự xây dựng hệ thống tiêu chuẩn của họ) là có đủ tiềm lực để xây dựng hệ thống tiêu chuẩn cho riêng mình. Còn lại, hầu hết các quốc gia khác, kể cả các cường quốc như Nhật Bản, Australia, Canada và nhiều nước phát triển khác đều chủ yếu dựa vào 3 hệ thống tiêu chuẩn của các nước nói trên có chỉnh sửa ít nhiều cho phù hợp với điều kiện tự nhiên, điều kiện kinh tế để áp dụng trong xây dựng nói chung và xây dựng công trình giao thông nói riêng.

Do vậy, biện pháp phù hợp, hữu hiệu và khả thi hơn cả là sử dụng các tiêu chuẩn nước ngoài tùy theo nhu cầu của từng dự án. Từ nhiều năm nay, Bộ Xây dựng đã có các Quyết định về việc áp dụng tiêu chuẩn nước ngoài trong hoạt động xây dựng ở nước ta hiện nay. Việc này đòi hỏi các tổ chức tư vấn khi tiến hành các bước thực hiện đầu tư xây dựng đối với mỗi một dự án phải có năng lực và có nhiệm vụ nghiên cứu, tìm hiểu, lựa chọn, xác định và tham mưu cho chủ đầu tư những tiêu chuẩn nào phù hợp với dự án đó trên cơ sở thỏa mãn và tuân thủ các quy định hiện hành.

Các tổ chức tư vấn quốc tế khi thực hiện các dự án ODA ở nước ta trong thời gian qua đã theo phương thức này. Quyết định số 25/2005/QĐ-BGTVT của Bộ trưởng Bộ GTVT quy định về việc áp dụng tiêu chuẩn trong xây dựng giao thông ban hành năm 2005 cũng đã quán triệt phương thức này. Các dự án lớn có sử dụng công nghệ, kỹ thuật mới được thực hiện thành công, đạt chất lượng tốt của Ngành bằng nguồn vốn, tư vấn, nhà thầu trong nước vừa qua như đường ô tô cao tốc TP.HCM - Trung Lương, cầu Rạch Miễu, cầu Hàm Luông, cầu Pá Uôn,... cũng đã được tiến hành theo cách tương tự.

Vấn đề còn lại hiện nay là năng lực của các tổ chức tư vấn trong việc nghiên cứu và hiểu biết về các tiêu chuẩn của các nước thế giới như Mỹ, EU, Nga, để lựa chọn và đề xuất áp dụng. Những tiêu chuẩn của họ chỉ mang tính chất là tài liệu kỹ thuật, khuyến khích và tự nguyện áp dụng và chúng không hề thiếu, không hề lạc hậu và luôn được cập nhật.

Còn việc cấp bách là cần tập trung tiềm lực, kinh phí để biên soạn hoàn chỉnh bộ Quy chuẩn xây dựng công trình giao thông của nước ta vì đó là văn bản pháp quy kỹ thuật nhất thiết phải được ban hành và phải được tuân thủ trong hoạt động xây dựng. Các Quy chuẩn này đã được tiến hành soạn thảo từ nhiều năm nay nhưng vẫn chưa được tập trung để hoàn chỉnh trình câp có thẩm quyền ban hành.

Việc cần làm ngay thời điểm này là khẩn trương hoàn thành biên soạn và ban hành bộ quy chuẩn xây dựng giao thông cho các chuyên ngành xây dựng đường bộ, đường sắt, cảng biển, cảng đường thủy nội địa, cảng hàng không đồng thời có văn bản chỉ đạo, hướng dẫn việc sử dụng tiêu chuẩn nước ngoài trong các dự án xây dựng giao thông.

PGS.TS. Tống Trần Tùng

nguon giao thong van tai